Het verkeer in de binnensteden verandert, maar dat betekent niet noodzakelijk dat het afneemt. Meer en meer online winkelen en vaak kleinere voorraden leiden tot een toenemend aantal leveringen en bezorgers die met elkaar concurreren. Tegelijkertijd zijn gemeenten en hun beheerders bezig om binnenstedelijke gebieden om te vormen tot verkeersluwe zones en om rijdend verkeer te verplaatsen naar buitengebieden. Regelgevend ingrijpen ligt in het verschiet met maatregelen die het totale aantal voertuigen beperken of bovengrenzen stellen aan bepaalde voertuigafmetingen. Dit kan de uitstoot aanzienlijk verminderen.
In een zogenaamde 15-minuten-stad zou het mogelijk moeten zijn om met duurzame vervoermiddelen binnen ongeveer 15 minuten overal te komen waar stadsbewoners behoefte aan hebben. Als dat mogelijk zou zijn, zou het gemotoriseerde verkeer op de wegen drastisch afnemen. De uitvoering van dit concept buiten de context van stadsplanning is echter niet zo eenvoudig. Wat nodig is, zijn oplossingen voor state-of-the-art binnenstedelijke logistiek.
Bakfietsen, een alternatief?
Voor het bezorgverkeer in de binnenstad wordt al snel een beroep gedaan op bakfietsen. Ze zijn wendbaar, flexibel, en met een laag energieverbruik lijken ze het ideale alternatief voor CO2-arm bezorgverkeer in de stad. Juist voor het conventionele express-verkeer, bijvoorbeeld voor de bezorging van op korte termijn bestelde medicijnen bij drogisterijen, zijn bakfietsen een goed alternatief. En als e-bikes worden ingezet, kunnen leveranciers hun routes aanzienlijk uitbreiden en de reistijd verkorten.
Het laadvolume is echter beperkt. Matthias Hormuth, hoofd producten van de PTV Groep, die al vele jaren in de logistieke sector werkzaam is, weet waarover hij spreekt: “Zelfs als het fietsaandeel voortdurend toeneemt, is het moeilijk om deze leveringsvolumes met bakfietsen in de binnenstad te dekken; ze kunnen eenvoudigweg niet het werk van een 40-tons vrachtwagen aan. Een oplossingsrichting voor binnenstedelijke logistiek is daarom het creëren van nieuwe bezorgstructuren.”
Nieuwe distributiestructuren
In grote steden zijn er veel projecten en voorbeelden waar last mile distributie met de fiets goed werkt. Met een passende fietsinfrastructuur zijn de effecten op de verkeersstroom zelfs nog positiever: Voor een optimale planning van dergelijke leveringsstructuren kunnen veel stadslogistieke scenario’s met software worden gesimuleerd. Maar de combinatie werkt: de oplossingen voor de ruimtelijke ordening leiden rechtstreeks tot een verschuiving van de leveringen naar andere vervoermiddelen – waarbij de bakfiets slechts een van de mogelijkheden is. De bakfiets zou echter een perfecte optie zijn, als er kleine, binnenstedelijke verzamelpunten voor pakketten zouden worden opgezet, zogenaamde micro-depots, van waaruit de vervoerders zouden kunnen leveren.
Een andere aanpak is om binnenstedelijke leveringen te bundelen. Dat wil zeggen, ritten combineren en de voertuigen beter benutten. Om effectief te bundelen zouden de vervoersdienstverleners nauw moeten samenwerken of de leveringen moeten overdragen aan een onafhankelijk bedrijf voor de laatste kilometers: Dit zou een grote uitdaging zijn voor de vaak kleine bedrijven die binnenstedelijke leveringen verzorgen.
Vloten met alternatieve aandrijving
Een eerste stap voor de logistieke dienstverleners zal er dan ook in bestaan hun vloot om te schakelen op alternatieve aandrijvingen of verschillende soorten aandrijvingen te combineren. Vanaf 2030 mogen in Duitsland geen verbrandingsmotoren meer worden gebouwd en geregistreerd. De alternatieven zijn nu al beschikbaar: Elektromotoren zijn booming, maar ook voertuigen op waterstof en gas zijn op de markt beschikbaar. De euforie wordt in wezen door twee factoren beperkt: de maximale actieradius en een geschikte oplaadinfrastructuur. Elk soort aandrijving heeft zijn voor- en nadelen – ook voor bezorging in binnensteden.
“Logistieke dienstverleners worden geconfronteerd met de vraag waar conventionele aandrijvingen en alternatieven optimaal kunnen worden ingezet”, zegt Hormuth. “De omschakeling naar een gemengd wagenpark vereist een nieuwe transportoptimalisatie, die rekening houdt met de bestaande randvoorwaarden.” Hierbij mag de factor duurzaamheid geen nadelen opleveren vanuit economisch oogpunt.
Futuristische benaderingen
Er zijn nauwelijks grenzen aan de creativiteit bij het uitvinden van nieuwe, futuristische benaderingen van de mobiliteit van vracht in stedelijke gebieden. Een reeks ideeën en specifieke projecten is gericht op robots als stedelijke bestelwagens. In het proefproject Efeucampus bezorgen kleine mobiele, autonome robots aan de deur en halen nieuwe goederen op. Met dit project willen de deelnemers een manier ontwikkelen waarop CEP-dienstverleners het verkeer in binnensteden kunnen verminderen en het milieu kunnen beschermen. Ford test ook al twee jaar met autonome bezorgrobots.
Andere concepten beschouwen het gebruik van lokaal openbaar vervoer als een praktische optie voor de distributie van goederen. Zelfrijdende robots zouden in de achterbak moeten meerijden en uitstappen op de afleveradressen. Het zou ook mogelijk zijn mobiele pakstations vooraf te selecteren en deze vervolgens op centrale punten in de buurt van de afleveradressen te lossen. Een interessant project loopt momenteel in Zwitserland: Cargo sous terrain staat voor een digitaal landelijk overkoepelend logistiek systeem dat grote distributiecentra met elkaar verbindt en zorgt voor ondergrondse last-mile distributie van goederen.
Realistische oplossingen
Gedetailleerde distributiestructuren vormen de meest zinvolle en realistische aanpak voor het oplossen van distributieproblemen in stedelijke gebieden – in combinatie met centrale logistieke hubs die over de stad zijn verspreid. Beheer van leveringszones kan de situatie ook verlichten, net als strategische oplossingen voor de laatste kilometers en software-geoptimaliseerde routeplanning. De opeenvolgende optimalisering en toevoeging van kleine elektrische bestelwagens en vrachtfietsen aan het wagenpark, in combinatie met nieuwe regelgeving met betrekking tot expliciete laad- en leveringszones in binnensteden, kunnen bijdragen tot een verbetering van de situatie.
Digitalisering zorgt voor tijdige oplossingen in de hele toeleveringsketen: Hormuth zegt: “We praten hier niet veel over, omdat we het bij PTV al meer dan 40 jaar doen.” En hij vervolgt: “Passende algoritmen zorgen ervoor dat rekening wordt gehouden met randvoorwaarden, zoals het omzeilen van emissiearme zones, maar ook met tijdvensters, verkeersdichtheid en verschillende transportmiddelen. Om recht te doen aan een gediversifieerde markt en de uitdagingen van binnenstedelijke logistiek, hebben we digitalisering nodig. Alleen in een digitaal samenspel kunnen steden als Parijs, Hamburg en Utrecht zich positioneren als “best practice” voorbeeld en tegelijkertijd de binnenstedelijke logistiek optimaliseren.”